Δεν είναι μυστικό ότι κάθε έφηβη/έφηβος αρχίζει να ασχολείται με το σεξ. Η ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη την περίοδο της ήβης τις/τους οδηγεί. Ωστόσο, καλείται κανείς να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός όταν περιηγείται στον ψηφιακό κόσμο. Ο κόσμος της βιομηχανίας πορνό (porn industry) έχει κατακλύσει το Διαδίκτυο, και απουσία σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία και ενημέρωσης από το σπίτι, οι έφηβοι καταφεύγουν στο Διαδίκτυο. Το 30% των δεδομένων (data) που υπάρχουν αυτή τη στιγμή ανεβασμένα στο παγκόσμιο ιστό είναι πορνογραφικό υλικό. Στην πραγματικότητα, οι ιστοσελίδες πορνό λαμβάνουν κάθε μήνα 450εκατ. επισκέψεις, περισσότερες δηλαδή από ότι το Netflix, το Amazon και το Twitter μαζί (Buchholz, 2019; Kleinman, 2013). Επιπροσθέτως, η ηλικία που θα έρθει ένα παιδί σε επαφή με πορνό είναι κατά μέσο όρο τα 10 έτη. Μπορεί να του το δείξουν φίλοι του ή να πέσει τυχαία σε κάποια σελίδα, επειδή πάτησε σε ένα pop-up διαφημιστικό μήνυμα σε on-line παιχνίδι ή γιατί έψαχνε πληροφορίες για το ανθρώπινο σώμα.
Δυστυχώς η μεινστριμ πορνογραφία, δηλαδή το υλικό που θα εμφανιστεί ως πρώτη επιλογή με μια πρόχειρη αναζήτηση, αποτελείται από εξαιρετικά προβληματικό περιεχόμενο. Αυτό που δε γνωρίζουν οι περισσότεροι είναι ότι η πορνογραφία αποτελεί μια βιομηχανία η οποία παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτη και συχνά σχετίζεται με τη διακίνηση ανθρώπων (trafficking) και το μαύρο χρήμα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια βιομηχανία παροχής θεάματος, η οποία έχει ως στόχο το κέρδος μέσα από την εκμετάλλευση των εργαζομένων της και την δημιουργία όλο και περισσότερων (και όλο και νεότερων) χρηστών-καταναλωτών. Το γεγονός ότι δεν ελέγχεται επαρκώς σε θεσμικό επίπεδο, σε συνδυασμό με την αιδώ και τις προκαταλήψεις που επικρατούν όταν συζητιούνται τέτοια θέματα στο δημόσιο διάλογο, την έχει αφήσει να δρα ανεξέλεγκτα και να έχει δημιουργήσει διαστρεβλωμένες αντιλήψεις για το τί είναι φυσιολογικό, τί είναι υγιές, τί είναι όμορφο και ποθητό, τί σημαίνει κάνω σεξ.
Μύθος: Το πορνό είναι απλά σεξ
Η πορνογραφία σήμερα δεν είναι ένα μέσο έκφρασης, μια παρεξηγημένη μορφή τέχνης. Αυτό συνέβαινε τις παλαιότερες εποχές. Η πορνογραφία σήμερα είναι μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων δολαρίων που μπορεί να έχει πρόσβαση ο οποιοσδήποτε εύκολα, γρήγορα, χωρίς οικονομικό κόστος και ανώνυμα. Σαν βιομηχανία υποτάσσει το σεξ στους νόμους της αγοράς. Το πορνό στις οθόνες μας είναι ένα προϊόν που προσπαθεί να ανταποκριθεί στην αυξημένη ζήτηση. Το περιεχόμενο των πορνό δεν είναι απλά σεξουαλικό. Οι ηθοποιοί εκείνη τη στιγμή δουλεύουν, δεν κάνουν σεξ, το σεξ τους απαιτεί αντοχές εργαζόμενου και προσπαθεί να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες απαιτήσεις της αγοράς, δεν είναι μια προσωπική τους στιγμή. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι το σεξ είναι απλά το μέσο για να αναδειχθούν πολύ περισσότερες πρακτικές από την απλή αμοιβαία ευχαρίστηση.
Υπενθυμίζεται ότι ο λόγος γίνεται για το μέινστριμ πορνό, αυτό που θα εμφανιστεί ως πρώτη επιλογή σε έναν άπειρο χρήστη όπως ένα παιδί ή ένας έφηβος. H Gail Dines είναι Δρ. Κοινωνιολογίας και πρόεδρος του CultureReframed (2020), ενός οργανισμού που ασχολείται με τις επιπτώσεις του πορνό στα παιδιά και στους εφήβους. Σύμφωνα με την ίδια, η μεινστριμ πορνογραφία εστιάζει αποκλειστικά στην ευχαρίστηση του άνδρα και έχει εμποτιστεί από τις αξίες της πατριαρχίας. Αυτό που εμφανίζεται ως πηγή ευχαρίστησης σήμερα είναι η υποτίμηση και ο εξευτελισμός της γυναίκας. Ο πόνος και η επιθετικότητα (λεκτική και σωματική) κανονικοποιούνται ως μια υγιής έκφραση ερωτισμού. Η γυναίκα απανθρωποποιήται, γίνεται σκεύος ηδονής, δεν αρνείται ποτέ ότι κι αν θέλουν να της κάνουν. Το μέινστριμ πορνό περνά το μήνυμα ότι το σεξ είναι κάτι που το κάνουμε στη γυναίκα, όχι με τη γυναίκα, ότι είναι μια αντρική πράξη με σκοπό την ευχαρίστηση μόνο του άνδρα. Τέτοιο περιεχόμενο δεν μένει μόνο στην οθόνη, έχει επιπτώσεις στην πραγματική ζωή. Οδηγεί τα αγόρια να εκφράζονται με επιθετικό και προσβλητικό τρόπο στο φλερτ και στο σεξ, να προσπαθούν να μιμηθούν ό,τι είδαν, και να θεωρούν υποχρέωση της κοπέλας να συναινέσει σε οτιδήποτε. Θα μάθουν δηλαδή ότι η συναίνεση δεν είναι προαπαιτούμενο, είναι κάτι που πρέπει να πιέσουν τη σύντροφο τους να τους το δώσει, σαν ένα τρόπαιο που πρέπει να κερδίσουν. Αυτά που εμφανίζονται στο πορνό σήμερα είναι άσχετα με τις πραγματικές επιθυμίες μιας γυναίκας. Δίνεται έμφαση μόνο στις σωματικές επιδόσεις (physical performance) και δεν υπάρχουν φιλιά, χάδια, συζήτηση για τα όρια, προφυλάξεις. Ο ερωτισμός δηλαδή δεν πηγαίνει στο κοινωνικό-συναισθηματικό. Φυσικά εξ όσων γνωρίζουμε δεν υπάρχουν πολλές γυναίκες που να θέλουν μόνο να τις φτύνουν, να τις βρίζουν, να τις πονούν χωρίς να μπορούν και οι ίδιες να βάλουν όρια. Οπότε, σαν αποτέλεσμα, οι άντρες αναρωτιούνται γιατί στην πραγματική ζωή δε θέλουν οι γυναίκες να κάνουν ό,τι είχαν δει στα βίντεο, και έτσι αισθάνονται ματαιωμένοι, μπερδεμένοι, θυμωμένοι. Ακόμα, χάνουν το ενδιαφέρον τους για το σεξ διότι το βρίσκουν βαρετό, άσχετο με αυτά που έμαθαν μέχρι τώρα.
Είναι ξεκάθαρο λοιπόν ότι η ηδονή της γυναίκας είναι δευτερεύουσας σημασίας. Δεν είναι τυχαίο που η σεξουαλική πράξη τελειώνει όταν τελειώσει ο άνδρας, μια νοοτροπία που έχει διαποτιστεί σε κάθε είδους αισθησιακή ταινία ακόμα κι αν δεν είναι σκληρό πορνό. Κάτι που με σόκαρε περισσότερο γράφοντας αυτό το άρθρο είναι το εξής: Σύμφωνα με την ερευνήτρια και θεραπεύτρια-σεξολόγο Jo Robertson, ενώ τα αγόρια παρακολουθούν συνήθως πορνό μόνα τους για να αυτοϊκανοποιηθούν, τα κορίτσια παρακολουθούν πορνό με άλλες συνομήλικες και στη συνέχεια συζητούν το τί είδαν. Ο λόγος είναι για να καταλάβουν τί απαιτείται από αυτά αν θέλουν να είναι ποθητές (TEDx Talks, 2019).
Μύθος: Το πορνό εκπαιδεύει και βοηθά τους εφήβους να αποκτήσουν πιο εύκολα ερωτική ζωή
Από τη στιγμή που υπάρχει έλλειψη στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στο σχολείο και απουσία τέτοιων συζητήσεων στο σπίτι, το διαδίκτυο είναι η κύρια πηγή πληροφόρησης. Το διαδίκτυο είναι αλήθεια ότι εκπαιδεύει αλλά δεν είναι καλός δάσκαλος. Επίσης, το ότι κάποιος βλέπει πορνό και αποκτά ευκολότερα ερωτική ζωή, είναι σαν να λέμε ότι βλέπει μπάλα και βελτιώνεται η φυσική του κατάσταση. Όπως πρέπει κανείς να βγει έξω και να αθληθεί, έτσι και το υγιές για έναν έφηβο είναι να αναπτύξει με έναν υγιή τρόπο τη σεξουαλικότητά του, μια σεξουαλικότητα που θα ανακαλυφθεί από τον ίδιο και θα είναι αυθεντική, γιατί θα είναι δική του και θα ορίζεται με τους δικούς του όρους.
Στους εφήβους σήμερα η σεξουαλικότητα επιβάλλεται. Τους περνιέται το μήνυμα ότι αυτό είναι που θέλει ένας πραγματικός ενήλικος, αυτός είναι ο δρόμος προς την ενηλικίωση και το τίμημα που πρέπει να πληρώσει: να αντλήσει απόλαυση από τέτοιες σκηνές, και αυτές να κάνει πράξη. Το πορνό μπορεί να διδάξει εσφαλμένες αντιλήψεις όσον αφορά την εξωτερική εμφάνιση και τους σωματότυπους. Για παράδειγμα, κυριαρχεί η αντίληψη ότι όσο μεγαλύτερο είναι το στήθος ή το πέος τόσο πιο ποθητός είναι κάποιος, ή ότι είναι αποκρουστικό να έχει κανείς τρίχες ή κυτταρίτιδα. Φυσικά η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική. Υπάρχουν άτομα όλων των ηλικιών και φυλών, και με σπυράκια στο σώμα, και ψωρίαση, και που ιδρώνουν, και με αναπηρία, και ουλές, και μαστεκτομή. Τέτοια άτομα δεν εκπροσωπούνται επαρκώς, κι αν εκπροσωπούνται γίνονται φετίχ, περίεργο γούστο, κάτι έξω από το «κανονικό». Ακόμα ίσως το πορνό δημιουργήσει στους εφήβους την αντίληψη ότι για να κάνει κάποιος σεξ δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει μια σχέση που βασίζεται στην αμοιβαιότητα των συναισθημάτων, στην εμπιστοσύνη και το σεβασμό (Amaze, 2020). Φυσικά η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική και εκεί. Στο σεξ υπάρχει ερωτικό πάθος, επικοινωνία, χαλάρωση, αγκαλιάσματα, ντροπαλότητα, διαλείμματα, άγαρμπες κινήσεις, άβολες στάσεις, γαργαλήματα και αστείες στιγμές αλλά και δυσπαρευνία, στυτική δυσλειτουργία, έλλειψη όρεξης και οριοθέτηση του συντρόφου αν κάνει κάτι που δε βρίσκει το ταίρι του σύμφωνο.
Αν προσέξει κανείς τους τίτλους που έχουν τα βίντεο φαίνεται να υπάρχουν σκηνές με αιμομιξία, βιασμό, εκβιασμό, παράνομη καταγραφή χωρίς συναίνεση. Δεν έχει σημασία αν πρόκειται για πραγματικά περιστατικά ή με ηθοποιούς. Το ανησυχητικό είναι ότι οι συμπεριφορές που προαναφέρθηκαν κανονικοποιούνται και ο έφηβος χρήστης/έφηβη χρήστρια είναι αρκετά πιθανό να τις πραγματοποιήσει στην αληθινή ζωή. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι οι φαντασιώσεις μένουν στο μυαλό και δεν είναι ανησυχητικό να διεγείρεται κανείς με τέτοιο περιεχόμενο. Είναι αλήθεια, οι φαντασιώσεις από μόνες τους δεν είναι επικίνδυνες ούτε ανησυχητικές, οι φαντασιώσεις είναι υγιείς διότι το άτομο εξερευνά καινούριες πτυχές του εαυτού του, λαμβάνουν χώρα στο μυαλό και το άτομο έχει τον απόλυτο έλεγχο για το πότε θα σταματήσουν. Ωστόσο, θυμηθείτε ότι όταν μιλάμε για εφήβους-προέφηβους, μιλάμε για ανθρώπους με εμπειρία ζωής μόνο λίγα χρόνια. Δεν έχουν τις εμπειρίες, την κρίση ενός ενήλικα. Τώρα παίρνουν τα πρώτα τους ερεθίσματα, τώρα δημιουργούν τις βάσεις για την ερωτική τους συμπεριφορά.
Το άρθρο δεν περιγράφει ακραίες καταστάσεις που συμβαίνουν στις σκοτεινές μεριές του διαδικτύου και αφορούν μικρό αριθμό ανθρώπων. Επαναλαμβάνεται ότι βίντεο με τέτοιο περιεχόμενο υπάρχουν χιλιάδες, στα πιο συχνά επισκεπτόμενα σάιτ και εμφανίζονται πρώτα-πρώτα στις προτιμήσεις. Εδώ φαίνεται και ο φαύλος κύκλος: Ο λόγος που υπάρχει τόσο αυξημένη ζήτηση για βίντεο προβληματικού περιεχομένου είναι -εκτός από τις πατριαρχικές αντιλήψεις για το σεξ- η ακαταλόγιστη χρήση πορνό. Οι χρήστες χρειάζονται πλέον πιο ακραίο υλικό για να διεγερθούν, και η αγορά προσπαθεί να καλύψει τη ζήτηση. Το ακραίο είναι πια το συνηθισμένο, το μεινστριμ.
Μύθος: Η σεξουαλική ορμή χρειάζεται εκτόνωση, άρα είναι υγιές το να βλέπει κανείς/καμια πορνό και να αυνανίζεται
Ο αυνανισμός στην εφηβεία είναι κάτι αναμενόμενο. Ο αυνανισμός όμως με θέαση πορνό αποτελεί μια εντελώς νέα πραγματικότητα. Πολλοί παρομοιάζουν σήμερα την κατανάλωση πορνογραφικού υλικού με το κάπνισμα: Κάποτε προωθούνταν ως υγιές από τις εταιρίες, αναδείχθηκε από τον Τύπο ως μαγκιά/ανεξαρτησία/επαναστατικότητα, και τελικά καθιερώθηκε ως τελετουργικό ενηλικίωσης. Σήμερα δεν αμφισβητεί κανείς τις επιπτώσεις του καπνίσματος και το κόστος που έχει στην κοινωνία.
Ο Zimbardo (TEDx Talks, 2015) περιέγραψε πως τα αγόρια σήμερα αποτυγχάνουν σε πολλούς τομείς της ζωής με το να μην είναι δημιουργικά παρά μόνο καταναλωτές θεάματος (πορνό, βιντεοπαιχνίδια). Οι σημερινοί νέοι άνδρες, σύμφωνα με τον Zimbardo, αποτυγχάνουν κοινωνικά διότι η ικανότητα τους να σχετίζονται με πραγματικούς ανθρώπους ατροφεί. Θα έλεγε κανείς ότι εγκλωβίζονται στην άμεση ικανοποίηση της ηδονής, όπως ο τοξικοεξαρτημένος ζει μόνο για τη δόση του. Υπάρχει λόγος που συμβαίνει κάτι τέτοιο και που το πορνό επηρεάζει τον εγκέφαλο σαν ναρκωτικό. Το σημερινό πορνό είναι ένα υπερερέθισμα (superstimulus) που ο εγκέφαλος δεν είναι εξελικτικά έτοιμος να το διαχειριστεί και έτσι κατακλύζεται, ζητώντας το όλο και πιο συχνά. Παλιά ο εγκέφαλος εντόπιζε ερωτικούς συντρόφους μόνο στην πραγματική ζωή, οι οποίοι μάλιστα ήταν πολύ περιορισμένοι σε αριθμό. Σήμερα ο καθένας έχει στη διάθεση του ένα ατελείωτο ψηφιακό χαρέμι, και αυτή τη διαρκή ανανέωση ερωτικών συντρόφων (constant novelty) ο εγκέφαλος δεν μπορεί να τη διαχειριστεί. Το πορνό δεν είναι πια σε περιοδικά αλλά σε ίντερνετ υψηλών ταχυτήτων. Ο εγκέφαλος μας δεν έχει εξελιχθεί αρκετά για να διαχειριστεί κάτι τέτοιο, διότι το διαδίκτυο υπάρχει μόνο λίγες δεκαετίες στο κόσμο. Για τον εγκέφαλο, η διέγερση και οι ορμονικές μεταβολές που συμβαίνουν είναι σαν αυτά που γίνονται στην οθόνη να συνέβαιναν στην πραγματική ζωή (TEDx Talks, 2012). Όπως καταλαβαίνετε, ο εγκέφαλος βρίσκεται μόνιμα σε μια φάση υπερδιέγερσης, σε μια νέα πραγματικότητα την οποία πρέπει να συντηρεί. Έτσι ζητά από το άτομο ξανά και ξανά να τον ανατροφοδοτήσει με πιο ισχυρές δόσεις πορνογραφικού υλικού, που σημαίνει πιο σοκαριστικό και ακραίο περιεχόμενο.
Το ερώτημα είναι, πώς παίρνει ένας εθισμένος στο πορνό την απόφαση να σταματήσει; Οι περισσότεροι που πάσχουν από κάτι τέτοιο αγνοούν τα συμπτώματα και συνειδητοποιούν ότι κάτι πάει στραβά όταν παρουσιαστεί το σύμπτωμα της στυτικής δυσλειτουργίας. Στην πορεία της απεξάρτησης συνειδητοποιούν το πόσο έχουν ατροφήσει και οι άλλες ικανότητες και γνωστικές τους δεξιότητες ή το πόσο αναβλητικοί είχαν γίνει. Ευτυχώς, τα δεδομένα δείχνουν ότι η απεξάρτηση είναι δυνατόν να συμβεί, και ότι τα άτομα αυτά μπορούν να λειτουργήσουν ξανά όπως και παλαιότερα, με το να οξυνθούν όλες οι γνωστικές τους λειτουργίες και κοινωνικές δεξιότητες, και να επανέλθει η στύση και η λίμπιντο.
Το παρόν άρθρο είχε σκοπό να εξηγήσει βασικές παρανοήσεις γύρω από το φαινόμενο της βιομηχανίας μέινστριμ πορνογραφίας. Θα ακολουθήσουν άλλα δύο όπου θα δίνουν απάντηση στο αν η πορνογραφία βοηθά στην θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία, και πρακτικές συμβουλές για το πώς μπορεί να ανοίξει ο διάλογος μεταξύ γονιού και παιδιού για τέτοια ζητήματα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Amaze. (2020, September 3). Personal Safety: Porn: Fact or Fiction? https://amaze.org/video/porn-fact-fiction/
Buchholz, K. (2019, February 11). Infographic: How Much of the Internet Consists of Porn? Statista Infographics. https://www.statista.com/chart/16959/share-of-the-internet-that-is-porn/
Culture Reframed: Solving the Public Health Crisis of the Digital Age. (2020, July 9). Culture Reframed. https://www.culturereframed.org/
Kleinman, A. (2013, April 5). Porn Sites Get More Visitors Each Month Than Netflix, Amazon And Twitter Combined. Huffpost. https://www.huffpost.com/entry/internet-porn-stats_n_3187682
TEDx Talks. (2012, May 16). The great porn experiment | Gary Wilson | TEDxGlasgow [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=wSF82AwSDiU
TEDx Talks. (2015, July 30). Why boys are failing? | Philip Zimbardo | TEDxRawaRiverSalon [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=sgAu1i6aChs
Why we need to talk about porn | Jo Robertson | TEDxChristchurch. (2019, September 23). [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=TCY2dOf2eMs&t=1004s
Comments